Druk zaświadczenia A1 wydawanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) stwierdza, że dana osoba podlega polskim przepisom ubezpieczeniowym. Sposoby postępowania, jak i procedurę wnioskowania o takie zaświadczenie, ZUS podał w swoich wytycznych w maju 2018 roku. 24 stycznia 2019 roku zapadł jednak wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-447/17. Spowoduje on najprawdopodobniej zmianę stanowiska ZUS w zakresie zaświadczeń A1.
Do czego służy zaświadczenie A1?
Jest to dokument, który potwierdza, iż dana osoba podlega ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Dzięki temu, nie podlega on systemom ubezpieczeń społecznych w miejscach wykonywania pracy (np. w Niemczech, czy Portugalii), ale w Polsce. Pracodawca odprowadza za taką osobę składki ubezpieczeniowe w naszym kraju. Nie musi tego czynić w innych krajach, mimo, iż z przepisów tych państw wynikałaby taka konieczność. To rozwiązanie ma na celu ujednolicenie systemu ubezpieczeń społecznych w krajach Wspólnoty.
Jak uzyskać zaświadczenie i na jaki okres się je otrzymuje?
Aby uzyskać dokument A1 należy złożyć wniosek do ZUS. Osobą uprawnioną do złożenia takiego wniosku jest pracownik, ale również pracodawca oraz osoba wykonująca pracę najemną. ZUS wystawia zaświadczenie na okres 12 miesięcy, chyba, że wnioskodawca zaznaczył okres krótszy. Należy też zauważyć, iż zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego nr 987/2009 ważność zaświadczenia A1 trwa tak długo, aż nie zostanie wycofane lub uznane za nieważne.
Kiedy zaświadczenie może zostać wycofane lub uznane za nieważne?
Organem właściwym do uznania druku A1 za nieważny, bądź do jego wycofania, jest organ je wydający. W przypadku Polski, może to uczynić zatem ZUS. Stać się tak może w przypadku przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, wszczętego z urzędu lub na wniosek instytucji zagranicznej. Musi się wówczas okazać, że osoba posługująca się takim dokumentem nie jest już do tego uprawniona. Właściwą formą uchylenia zaświadczenia jest decyzja administracyjna, podlegająca zaskarżeniu do sądu.
Jakie są skutki uchylenia zaświadczenia?
Po pierwsze, osoba, której dotyczy decyzja o uchyleniu ważności zaświadczenia A1, od daty uchylenia nie podlega ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Po drugie, płatnik musi złożyć odpowiednie dokumenty korygujące do ZUS. Po trzecie zaś, dana osoba musi się zgłosić do ubezpieczeń społecznych w innym kraju, w zgodzie z tamtejszymi przepisami.
Kiedy jest potrzebne omawiane zaświadczenie?
Jest ono niezbędne w przypadku, gdy dana osoba wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich Unii Europejskiej. W takim właśnie przypadku stosuje się zasadę miejsca zamieszkania. Według art. 11 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 987/2009 za kryteria miejsca zamieszkania uznaje się między innymi: sytuację rodzinną pracownika i jego więzy rodzinne, sytuację mieszkaniową i rodzaj wykonywanej pracy.
Czy obywatel spoza UE może otrzymać zaświadczenie A1?
Odpowiedź jest w tym przypadku jednoznaczna i twierdząca. Jest jednak jeden konieczny warunek, który musi zostać spełniony. Tym warunkiem jest legalne zamieszkanie na terenie kraju UE.
Jakich dokumentów wymaga ZUS do wydania druku A1?
Zasadniczo ZUS wymaga dwóch dokumentów, by móc obiegać się o wydanie zaświadczenia A1:
- Dokument, który uprawnia do pobytu i pracy w Polsce. Dokumentem tym mogą być: zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt czasowy oraz pracę, wiza Schengen lub wiza krajowa.
- Certyfikat rezydencji.
Czym jest certyfikat rezydencji i jak go uzyskać?
Certyfikat ten to zaświadczenie o miejscu zamieszkania podatnika dla celów podatkowych wydane przez urząd skarbowy państwa, w którym podatnik mieszka. Aby je uzyskać należy wystąpić z wnioskiem do urzędu skarbowego. Certyfikat rezydencji uzyskuje osoba, która:
- posiada na terytorium Polski swoje centrum interesów osobistych lub gospodarczych (czyli tzw. ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Co może ulec zmianie po wyroku TSUE z 24 stycznia 2019 roku?
Zgodnie z wyżej wymienionym wyrokiem duże wątpliwości budzi wymaganie przez ZUS certyfikatu rezydencji do wydania zaświadczenia A1. Trybunał bowiem uznał, że cudzoziemcy mogą podlegać unijnym przepisom (w tym między innymi otrzymywać druk A1) po prostu dlatego, że przebywają i pracują na terytorium danego państwa unijnego (a więc i Polski). Według Trybunału nie jest istotna ani długość pobytu w danym kraju, ani ośrodek interesów życiowych, zatem bezpodstawne wydaje się żądanie przez ZUS okazania certyfikatu rezydencji, który te okoliczności właśnie stwierdza.
Na stanowisko ZUS w przedmiotowym zakresie należy zatem poczekać. Bez wątpienia decyzja Trybunału może być na pewno argumentem do dochodzenia swoich praw w postępowaniu sądowym.
Autor: SzukamPracy.pl – Portal Praca w pl