Azoospermia to jedna z częstszych przyczyn męskiej niepłodności. Stan ten oznacza całkowity brak plemników w nasieniu. Takie schorzenie według szacunków jest diagnozowane u około 1 proc. mężczyzn. Odsetek ten jest większy w przypadku pacjentów, u których diagnozowana jest przyczyna niepłodności. Wówczas azoospermia jest wykrywana nawet u 5-10 proc. z nich. Żeby zdiagnozować azoospermie, konieczne jest wykonanie dwóch niezależnych badań.
Jakie są rodzaje azoospermii?
Azoospermia to schorzenie, które charakteryzuje się całkowitym brakiem plemników w nasieniu, przez co przez cały okres trwania choroby, pacjent nie ma możliwości zapłodnienia i posiadania biologicznego potomstwa. Istnieją dwa rodzaje azoospermii. Pierwszy rodzaj to taki, w którym z jakiejś przyczyny w pewnym momencie organizm przestał produkować plemniki, pomimo iż wcześniej proces ten zachodził bez żadnych problemów. Całkowite zatrzymanie produkcji plemników niestety w większości przypadków jest niemożliwe do wyleczenia, jest więc procesem nieodwracalnym. Odwracalny jest drugi rodzaj azoospermii, czyli taki w którym nie doszło do całkowitego zaprzestania produkcji plemników, a jedynie do zmniejszenia ich ilości.
Przyczyny powstawania azoospermii
Przyczyny azoospermii zależą od rodzaju schorzenia. W przypadku azoospermii nieodwracalnej, azoospermia jest najczęściej efektem powikłań po chorobach wieku dziecięcego (najczęściej po śwince). Może być także genetyczną wadą wrodzoną spowodowaną mutacjami genu AZF, który znajduje się w długim ramieniu chromosomu Y. Azoospermia nieodwracalna może być także następstwem niedorozwoju lub zaniku jąder.
W przypadku azoospermii odwracalnej przyczynami powstania mogą być np. różnego typu stany zapalne i pozapalne w obrębie układu rozrodczego lub niedrożność nasieniowodu. Azoospermia, i to w obu postaciach, może się również pojawić na skutek radio- lub chemioterapii oraz zażywania niektórych rodzajów leków.
Metody diagnozowania azoospermii
Podstawowym badaniem, który pozwala na wykrycie azoospermii jest podstawowe badanie nasienia. Pacjent oddaje próbkę nasienia, którą nanosi się na szkiełko mikroskopowe i ogląda się je w 200-400x powiększeniu. W przypadku gdy w badanym preparacie nie stwierdza się obecności żywych plemników, nasienie jest odwirowywane w wirówce, dzięki czemu przeprowadzający badanie specjalista dostaje możliwość zgromadzenia wszystkich plemników oraz innych obecnych w nasieniu komórek w osadzie. Jeżeli także w osadzie nie widać żadnych plemników, można postawić diagnozę całkowitej azoospermii, którą jednak należy jeszcze potwierdzić poprzez wykonanie drugiego badania. Może się bowiem zdarzyć i tak, że plemniki w nasieniu są rozmieszczone w sposób nierównomierny i akurat w badanej próbce nie będą się w ogóle znajdowały, albo będzie ich niezwykle mało.
Na czym polega leczenie azoospermii?
Jeżeli na podstawie badania nasienia została postawiona diagnoza azoospermii, konieczne jest jeszcze przeprowadzenie bardziej szczegółowych badań, które pozwolą określić rodzaj zdiagnozowanego schorzenia i stwierdzić, czy jest ono możliwe do wyleczenia.
Jak tłumaczy nasz rozmówca, specjalista z Kliniki Niepłodności Angelius Provita: „Do badań diagnostycznych wykonywanych w przypadku postawienia diagnozy azoospermii należą przede wszystkim szczegółowe badania hormonalne, badania androlog,iczne a w niektórych przypadkach także dalsze badania dodatkowe. Celem ich przeprowadzenia jest stwierdzenie, czy organizm zachował zdolność do produkcji plemników, czy też ją całkowicie i bezpowrotnie zatracił. Od tego zależy, czy można w ogóle rozpocząć jakąkolwiek leczenie niepłodności”.
Jeżeli dalsze badania stwierdzają, że pacjent zachował zdolność do produkcji plemników, można rozpocząć dalsze działania. Lekarz może np. zaproponować wykonanie biopsji jąder i spróbować w ten sposób pozyskać żywe plemniki, które można zamrozić i wykorzystać do programu in vitro. U takich pacjentów ilość żywych plemników zazwyczaj jest tak niewielka, że zapłodnienie in vitro jest wciąż jedyną realną szansą na zapłodnienie. W przypadku całkowitego braku nasienia, jedyną szansą dla zgłaszającej się kliniki pary na zajście w ciążę będzie skorzystanie banku nasienia.